The park is situated just south of the Central Highlands, of which escarpment brings about an enrapturing backdrop. At the center of the park lies the Udawalawe Reservoir. Udawalawe National Park established in the year 1972, with the objective of protecting the catchment area of Udawalawe reservoir,which provides water for agriculture and hydro-power generation spreads over an area 30,821, resembles an African game park: it is mainly thorny-shrub jungle with grasslands. While the remnants of the Teak plantations that were planted at the time of the construction of the Udawalawe Reservoir is scattered around, Kumbuk and the endemic Mandorang trees abound in the riverine areas. Keeping company to the herds of elephants, the main attraction of the park are the Water Buffalo, Wildboar, Spotted Deer, Sambur Deer, Jackal, Samber, Black-naped hare, mongooses, bandicoots, foxes, s the endemic Toque Macaque and Gray Langers. Sighting a Leopard and other smaller cats like Fishing cat & Jungle cat would be a bonus.උඩවලව වනෝද්‍යානය සබරගමුව හා ඌව පළාත් වලින් මායිම් වී ඇති මෙරට තෙවැනි වැඩිම සංචාරක වනෝද්‍යානය ලෙස හදුන්වයි. කොළඹ – ඇඹිලිපිටිය මාර්ගයේ කිලෝ මීටර් 165 ක් ගමන් කර තිබොල්කැටිය උඩවලව හංදියෙන් හැරී වමට හැරී මොණරාගල පාරේ තවත් කිලෝමීටර් 05 ක් පමණ ගමන් කිරීමෙන් මේ උද්‍යානයට ප්‍රවේශ විය හැකිය. වලව ගඟ හා උඩවලව ජලාශ්‍රය ව්‍යාපාරය ඇරඹීමත් සමග 1972 වසරේදී ආරම්භ කල මෙම වනෝද්‍යානය හෙක්ටයාර් 30000 කට වැඩි භූමි ප්‍රමාණයක පැතිරී ඇත. දවසේ ඕනෑම කාලයක අලි ඇතුන් නැරඹිය හැකි උද්‍යානයක් ලෙස මෙම වනෝද්‍යානය ප්‍රසිද්ධියක් උසුලයි. අලින්ට මෙන්ම ජලජ ජීවීන්ටද මෙම වනෝද්‍යානය වැදගත් භූමි භාගයකි.

උඩවලව තිබොල්කැටිය හංදියෙන් හැරී මොණරාගල පාරේ ගමන් කිරීමේදී උඩවලව ජලාශ්‍රයේ වැව් බැම්ම මතින් ගමන් කල යුතු වේ. ඉතා අලංකාර පරිසර දර්ශනයන්ගෙන් සමන්විත මෙම වැව් බැම්ම මතින් ගමන් කිරීමෙන් පසු උද්‍යාන පිවිසුම් දොරටුව වෙත ලගා විය හැකිය. මෙම ප්‍රධාන මාර්ගය ආසන්නයේ වනෝද්‍යානයේ විදුලි වැට ආසන්නයේ නිතර අලි ඇතුන් කිහිප දෙනෙක් දක්නට ලැබේ.

මාර්ගයේ ගමන් කරන්නන් විසින් ආහාර ලබා දීමට පුරුදු වීම හේතුවෙන් මෙසේ වනයේ වෙසෙන අලි ඇතුන් කිහිප දෙනෙකු මාර්ගයේ වැට ආසන්නයට පැමිණීමට පුරුදු වී සිටිති. විදුලි වැට පිළිබදව මනා වැටහීමක් ඇති මෙම අලි වැටට සමීප නොවීමට හොදින් වග බලා ගන්නා බව අපට නිරීක්ෂණය විය.

වනෝද්‍යානයේ ප්‍රධාන පිවිසුම් දොරටුවෙන් ඇතුළු වූ පසු අපට වන ජීවී දෙපාර්තමේන්තුවේ කාර්යාලය ‍දක්වා ගමන් කල හැකිය. එහිදී නියමිත ගාස්තුව ගෙවා ප්‍රවේශපතක් ලබා ගැනීමෙන් පසු වනෝද්‍යානය තුළට ප්‍රවේශ විය හැකිය. අලි ඇතුන් පිළිබදව මෙන්ම සමස්ථ වනෝද්‍යානය පිළිබදවත් එහි ශාඛ හා සත්ව ප්‍රජාව පිළිබදවත් හොද අවබෝධයක් ලබා ගැනීමට මෙම කාර්යාලයේ ඇති ප්‍රදර්ශන ඒකකය මහඟු උපකාරයක් වේ. වනෝද්‍යානයට පිවිසීමේදී සෑම අවස්ථාවකම දෙපාර්තමේන්තුවේ මග පෙන්වන්නෙකුගේ සහාය ඔබ වෙත ලබා දීමට ඔවුන් ක්‍රියා කරන අතර, එම උපදෙස් තරයේ පිළිපදිමින් උද්‍යානය තුළ සැරිසැරීමට සෑම විමට මතක තබා ගත යුතු වේ.

වැඩි වශයෙන් තැනිතලා භූමියකින් සමන්විත වන මෙම උද්‍යානය වම් පසින් වලවේ ගඟ මෙන්ම දකුණු පසින් මව් ආරද මැදිව පිහිටා ඇත. වම් පසින් උඩවලව ජලාශයත් දකුණෙන් මව්ආර හා බැදි ගල් අමුණ වැවටත් අතිරේක වශයෙන් උද්‍යානය තුළ කුඩා වැව් ගනනාවක් පිහිටා තිබේ. වසරේ ඔක්තෝම්බර් සිට ජනවාරි දක්වා සහ මාර්තු සිට මැයි දක්වා වැසි කාලය වන අතර, අපගේ සංචාරක සටහන සදහා පාදක කරගෙන ඇත්තේ හොදින් පායා ජලාශ්‍ර සිදී ගොස් ඇති කාලයකි.

මෙහි සංචාරය කිරීමේදී උඩවලව වැවෙහි වැව් පිටිය අවට ප්‍රදේශය සතුන් ගනනාවක් දැකගත හැකි ප්‍රදේශයකි. ඉතා අලංකාර පරිසරයක් ඔස්සේ ප්‍රධාන මාර්ගයෙන් වමට ඇති අතුරු මාර්ගයක් ඔස්සේ ගමන් කිරීමෙන් වැව් පිටිය වෙත ගමන් කල හැකිය. අප මෙහි සංචාරය කලේ වර්ෂාව අඩු වියලි කාලයක බැවින් වැව සිදී ගොස් වැව් පිටියේ බොහෝ දුරක් දක්වා ගමන් කිරීමට හැකියාව ලැබුනි. එම වැව් පිටියේ පැරණි ගල් කණු දක්නට ලැබුණු අතර, එය අපට පෙරදා මෙම ප්‍රදේශය ඉතා සශ්‍රීක සමජායක් පැවති බවට ලක්ෂණ පෙන්නුම් කරන්නක් විය.

වැව් පිටියේ ඇති දිය කඩිති හා දිය පාරවල් ආශ්‍රිතව මාළුන් දඩයමේ යෙදෙන පෙලිකන් කුරුල්ලන් මෙන්ම තාරාවන්ද දැක ගන්නට හැකිය. වැවෙහි ජලය බොහෝ සේ සිදී ගොස් ඇති කාලයට සියළු සතුන්ට මෙම ඉතිරි ජලය ඉතා වැදගත් සාධකයක් බවට පත් වේ.

අප මෙහි ප්‍රවේශ වන විට වැවෙහි ජලය අඩි 10 කට වැඩි ප්‍රමාණයක් පහත බැස ඇති ආකාරය වැවෙහි ඉතිරි වී ඇති පැරණි ගස් වල කදන් වලින් දැකගත හැකි විය. උදෑසන කාලයේ වුවද මෙම වැව් පිටිය වෙත ගමන් කරන්නෙකුට ජලය සොයා වැව කරා ගමන් කරන අලි කිහිප දෙනෙකු දැකගැනීමට හැකිය.එසේම මෙම ඉතිරි වී ඇති දිය කඩිති වල ආහාර සොයන පක්ෂී විශේෂ ගනනාවක් මෙම වැව් පිටිය ආශ්‍රිතව දැක ගැනීමට අවස්ථාව හිමි වේ. වැසි කාලයට වඩා බොහෝ දුරකට පායන කාලයේදී වැව් පිටිය මතින් ගමන් කල හැකි වන අතර, වැසි සමයේදී මෙතරම් වැව් පිටිය මත ගමන් කිරීමේ අවස්ථාව නොලැබී යන්නේ වැව ජලයෙන් පිරී යාම හේතුවෙනි. මෙම වැවෙහි ජලය ආසන්නයට යත්ම කිඹුලන් කිහිප දෙනෙකුද දැක ගැනීමේ අවස්ථාව බොහෝ විට සංචාරකයකුට අහිමි වන්නේ නැත. ගොදුරක් ඩැහැ ගැනීම‍ට හෝ වෙනත් හේතුවක් නිසා හෝ වැව් පිටිය මත බලා සිටින කිඹුලන් කිහිප දෙනෙකු මෙම වැව් පිටියට දුර්ලභ දසුනක් නොවේ.

කිසිදු හේතුවක් නිසා හෝ උද්‍යානය තුළ අවසර ලත් ස්ථානයක මිස ගමන් ගන්නා රථයෙන් බැසීම නොකල යුත්තකි. එය සෑම අවස්ථාවකම ඔබගේ ආරක්ෂාව සදහා වැදගත් වේ. එසේම පළපුරුදු රියදුරන් නොමැතිව හා අනාරක්ෂිත හා අපරික්ෂාකාරී ලෙස රිය පැදවීම එතරම් නුවනට හුරු නොවන්නකි. එවැනි අවස්ථාවක් දුටුවහොත් උපකාරයක් නොකර මගහැර යාමද නිසි නොවේ.

සවස් කාලයට වැව් පිටිය කදිම දර්ශනයක් අපට ලබා දේ. වැව මතින් ඉර බැස යන ආකාරය අපට ඉතා අලංකාර දර්ශනයක් ලබා දේ. එසේම සවස් කාලය වන විට බොහෝ අලි ඇතුන් කණ්ඩායම් වශයෙන් මෙන්ම තනි තනිවද ජලය සොයා වැව වෙත ඇදී ඒම සුළඹ දසුනකි.වැව් පිටිය මතට සවස් කාලයේ ගමන් කරන්නෙකුට බොහෝ ප්‍රමාණයක් අලි ඇතුන් නැරඹීමේ අවස්ථාව නම් නිරායාසයෙන්ම උදා වන්නකි. වැව් පිටියේ ඇති තණ කමින් හෙමින් හෙමින් වැව වෙත ඇදී එන අලි ඇතුන් අපට ඉතා අලංකාර දසුනක් ගෙන දේ. මනා සංයමයකින් යුතුව සතුන්ගේ ක්‍රියාකාරකම් වලට හානියක් හෝ බාධාවක් නොවන පරිදි ගමන් කිරීම මගින් අපට ඉතා සමීපට අලි ඇතුන් නැරඹීමේ අවස්ථාව උදා වේ. කුඩා අලි පැටවුන්ද පෙරටු කරගෙන දිවා කාලයේ වෙහෙස නිවා ගැනීමට මෙන් සවස් කාලයේදී වැව් පිටිය වෙත පිවිසෙන අලි ඇතුන් රංචු අතර ගමන් කිරීම කදිම අත්දැකීමකි.

සම්පූර්ණ වනෝද්‍යානය පිළිබදව සැලකීමේදී බොහෝ ස්ථානයන් හා දර්ශන ඇතුලත් වන බැවින් මෙම උඩවලව වනෝද්‍යානය පිළිබදව තොරතුරු වැව් පිටිය ආශ්‍රිතව මෙම ලිපිය මගින් හා වැව් පිටියෙන් ඔබ්බට උද්‍යානය තවත් ලිපියක් මගිනුත්, මෙහි ඇති සංචාරක බංගලා සහ කදවුරු බිම් පිළිබදව වෙනම ලිපියක් මගිනුත් ගෙන ඒමට කටයුතු කරන අතරම චාමර මුණසිංහ (පාරිසරික සංචාරක නිලධාරී) සහ රුවන් ලියනාරච්චි (මාර්ගෝපදේශක) යන මහත්වරුන්ට අපගේ විශේෂ ස්තුතිය හිමි විය යුතුය.

It is an isolated cavern set against the eastern slopes of the Rakwana mountain range, located about a 1 ½ hr drive from Pallebedda. Once entering the cave, you descend approx. 300 metres underground to discover this prehistoric world of ancient fossils in the cavern walls, a stream that runs through the cave and a beautiful waterfall located in the centre. As well as the many bats, watch out for the water monitors, various amphibians and fascinating luminous fish.

The cave is located in the Ratnapura District, in the Kolonne Korale, about 278 m (912 feet) above sea level. The meaning of Wavul Pane (Sinhalese name) is Cave of Bats. Approximately more than 250,000 bats that inhabit it.

වවුල්පන හුණුගල් ගුහාව ශ්‍රී ලංකාවේ ඡෛව විද්‍යාත්මකව හා පාරිසරිකව අතිශය වැදගත් වන්නා වූ ස්ථානයකි.

වවුලන් වර්ග ගනනාවක් මෙහි වාසය කරන අතර, වවුල් ගහනය සංඛ්‍යාත්මකව ලක්ෂ ගනනකි. ඇඹිලිපිටිය - පල්ලෙබැද්ද ප්‍රදේශයෙන් මේ සදහා ප්‍රවේශ විය හැකි අතර, වසර මිලියන 500 කට වඩා පැරණි යැයි පැවසෙන මෙම ගුහාව ලංකාවේ ඇති මෙවැනි එකම ගුහාව වේ.

ගුහාව අසලින් මතුවන කිවුල් දිය උල්පත වසරේ සෑම කාලයකදීම එකම ලෙස ගුහාව තුළ අඩි 30 ක් පමණ උස අභ්‍යන්තර දිය ඇල්ලක් නිර්මාණය කරන අතර, එය ලංකාවේ ඇති එකම අභ්‍යන්තර දිය ඇල්ල ලෙස සැලකේ. සත්ව හා ශාක පොසිල යැයි සැලකෙන ලක්ෂණ මෙහි ඇති අතර, මෙම ගුහාව තවමත් වර්ධනය වෙමින් පවතී.

අප පාසලේ ඉගෙනගත් හිරිලබ හා හිරිටැබ මෙහිදී සැබැවින් දැක ගත හැකි වේ.

ස්වභාවධර්මයේ අපූර්ව නිර්මාණයක් සේම ජෛව විවිධත්ව පාරිසරික සම්පතක් වූ වවුල්පන හුණූගල් ගුහාව අපට හිමි මහගු පාරිසරික දායාදයකි. මෙම ස්ථානය මෙරටට ආවේණික වූ වවුලන් වර්ග 7 ක්ද ඇතුලත්ව වවුලන් ලක්ෂ 10 කගේ පමණ වාසස්ථානය වන අතර, මෙම ස්වාභාවික ගුහාව තුළින් දිය පහරක් ගලා යයි. ගුහාව තුළ පිහිටි අභ්‍යන්තර දිය ඇල්ල අපට ඉතාම සුවිශේෂ වූ අත්දැකීමක් ලබා දේ. මෙය සබරගමුව පළාතේ, රත්නපුර දිස්ත්‍රික්කයේ, කොලොන්න ප්‍රාදේශීය ලේකම් බල ප්‍රදේශය තුළ පිහිටා ඇත. රත්නපුර – ඇඹිලිපිටිය මාර්ගයේ පල්ලේබැද්ද තුංතොට හංදියෙන් හැරී බුළුතොට මාර්ගයේ කිලෝ මීටර් 10 ක් පමණ ගමන් කිරීමෙන් පසු මෙම ස්ථානයට ලගා විය හැකිය. එසේම සූරියකන්ද – කොලොන්න මාර්ගයේ බුළුතොට හංදියෙන් හැරී පල්ලේබැද්ද දක්වා වූ මාර්ගයේ ගමන් කිරීමෙන්ද මේ වෙත ලගා විය හැකිය.

ඔබ ගමන් ගන්නා කුමන හෝ වාහනයක් වවුල්පන ගම්මානය තෙක් ගමන් කල හැකි වේ. ඉන්පසු එතැන් සිට ඔබට ගමන් කිරීමට සිදු වන්නේ ඉතා සෞම්‍ය පරිසර පද්ධතියක් තුළ ගස් සෙවන යටින් දිව යන අඩිපාරක් ඔස්සේය. එසේ කිලෝ මීටරයක් පමණ දුරක් ගමන් කිරීමෙන් පසු හුණුගල් ගුහාව පිහිටි ස්ථානයට ලගා විය හැකිය. මෙම හුණුගල් ගුහාව උප ගුහා 10 කට අධික ප්‍රමාණයකින් සමන්විත වූ ගුහා පද්ධතියකි. මෙහි පිවිසුම් දොරටුව තුළින් මෙම ගුහාව තුළට වවුල්පන දොළ ගලා යයි. ගුහාව තුළට ඇතුල් වන එම දොල උමං මග ඔස්සේ මීටර් 500 ක් පමණ ගලා ගොස් ගුහාවේ පිටවීමේ දොරටුව තුළින් මතු වේ.

මෙම වවුල්පන ගුහාව අභ්‍යන්තරය ඉතාමත් අදුරුය. කිසිදු ආලෝකයක් නොවැටේ. එබැවින් ඒ තුළ සිය වාසස්ථානය කරගත් වවුලන් ලක්ෂ 10 කට අධික ප්‍රමාණයක් වාසය කරන බව සොයාගෙන ඇත. මෙහි ඇති වවුලන්ගෙන් වවුලන් වර්ග 7 ක් මෙරටට ආවේණික වවුලන් වේ. සවස 6 ට පමණ ගුහාවෙන් පිටත්වන වවුලන් නැවත උදෑසන මෙම ගුහාව කරා ලගාවෙති.

ඔබ මෙම ගුහාව තුළට ගමන් කරන්නේ නම් හොද ආලෝකය ලබා ගැනීමේ මාධ්‍යක් රැගෙන යා යුතුය. මෙම ගුහාව තුළට පිවිසුම් දොරටුවෙන් ඇතුල් වූ පසු එම ගුහාව අඩි 40 – 50 ක් පමණ උසට විහිදී යයි. ඒ තුළ විවිධාකාර දිසාවන්ට විහිදී ගිය උප ගුහා ගනනාවක් දැකිය හැකිය. හුණුගල් වලින් සකස් වී ඇති අපූර්වතම නිර්මාණයක් වන මෙම ගුහාව තුළ හිරිලඹ හා හිරිටැඹ දැකගත හැකි වේ.විදුලි පන්දම දල්වන සෑම දිසාවකම ඇත්තේ දහස් ගනනින් වවුලන්ය. ආලෝකය ලැබීමත් සමග කලබල වන වවුලන් ගුහාව තුළ ඉගිලී යති. ගුහාව තුළ ඇති හිරිලඹ හා හිරිටැඹ ඉතා අලංකාර දර්ශනයක් ඇති කරයි. මේ කරා ලගාවන අයකුට දැකගැනීමට සාමාන්‍යයෙන් ඉතා දුර්ලභ දසුන් ගනනාවක් දැක ගැනීමේ වාසනාව හිමි වේ.එසේම ඔබ ගුහාව තුළට ගමන් කිරීමට අදහස් කරන්නේ නම්, ඒ සදහා වෙනම ඇදුමක් හා තොප්පියක් රුගෙන යාමට අමතක නොකරන්න. වවුලන් ලක්ෂ ගනනක් ඔබගේ හිසට ඉහලින් සිටින බැවින් ඔබ මේ තුළට ගමන් කිරීමේදී අදින ඇදුම පිටතට පැමිණි සැනින් සෝදා ගැනීමට ඔබට සිදුවනු ඇත.එසේම මේ ගුහාව තුළ මීයන් සහ කරපොත්තන් ඉතා විශාල ප්‍රමාණයක් ජීවත් වෙති. ඔබට ඔවුන් හමුවන්නේ ඔබ ගුහාව තුළට ගමන් කරන්නේ නම් පමණි. මේ තුළ ඉතා දුර්ලභ ඇලි කරපොත්තන් (සුදු කැරපොත්තන්) දැකිය හැකි වේ. වවුලන්ගේ මලපහ සහ ජලය මිශ්‍ර වීම නිසා මෙම ගුහාව තුළ වන ගල් ලිස්සන සුළු ‍බවට පත්ව ඇත. එබැවින් ඉතා දුෂ්කර ගමනකින් පසු ඔබට ගුහාව තුළින් ගමන් කර ගුහාවේ පිටවන දොරටුව වෙත ගමන් කිරීමට හැකි වනු ඇත. එසේ ගුහාව තුළින් ගමන් කිරීම අපහසු වන්නේ නම්, නැවත පිටතට පැමිණ ගුහාවේ පිටවන දොරටුව තුළින් නැවතත් ගුහාව තුළට ගමන් කිරීමට හැකි වේ.

මෙම ගුහාව තුළට ගමන් කරනා ඔබට දැක ගැනීම සදහා තවත් ඉතාමත් දුර්ලභ දර්ශනයක් ඇත. එනම් ලංකාවේ දැකගැනීමට ඉතාමත්ම දුර්ලභ වන්නා වූ ගුහාව තුළ පිහිටි අඩි 30 කටත් වඩා උස වූ අභ්‍යන්තර දිය ඇල්ලකි. ගුහාව තුළට වෙනත් දිශාවක ඇති උමගක් තුළින් ඇතුල් වන දිය පහරක් අඩි 30 ක් වැනි උසක සිට පහලට ඇද වැටී ඉතා අලංකාර අභ්‍යන්තර දිය ඇල්ලක් නිර්මාණය කරයි. මෙම දිය ඇල්ල වසරේ සෑම කාලයකම එක හා සමානව ඇද වැටේ. අවාසනාවකට මෙන් මෙම දිය ඇල්ලේ ඡායාරූප ඔබ වෙත ගෙන ඒම සදහා අප රැගෙන ගිය ආලෝකය ප්‍රමාණවත් නොවුනි.

මෙහි පිවිසුම් දොරටුවෙන් නැවත පිටපත පැමිණි පසු ඉතා ඉහල අහස කරා යොමු වූ රූක්ෂ ගස් වලින් හෙබි කැලය මැදින් වැටී ඇති මගක් ඔස්සේ මෙම ගුහාවේ පිටවීමේ දොරටුව වෙත ලගා විය හැකිය. ඉතාමත් දැවැන්ත ගස් වලින් හෙබි අලංකාර ස්වාභාවික පරිසර පද්ධතියක් මැදින් ගමන් කිරීමෙන් පසු, ඉතාමත් දුෂ්කර ගමන් මගක් ඔස්සේ මෙම පිටවීමේ දොරටුව වෙත ගමන් කල හැකිය.

පිවිසුම් දොරටුව තුළින් ගුහාව තුළට ඇතුල් වූ වවුල්පන දොල නම් වූ දිය පහර ගුහාව තුළින් ගමන් කර, අභ්‍යන්තර දිය ඇල්ලෙන් එකතු වන ජලයෙන්ද පෝෂණය වී මෙම පිටවීමේ දොරටුව තුළින් පිටතට ගලා යයි. මෙම පිටවීමේ දොරටුව තුළින් දිය පහර මැදින් ගුහාව තුළට ගමන් කිරීමෙන් පසු පෙර කී අභ්‍යන්තර දිය ඇල්ලේ පාමුලට පැමිණිය හැකිය.

එසේ ගුහාව තුළට ගමන් කරන්නේ නම් ඔබගේ ශබ්දයන්ගෙන් අවදි වී ගුහාවේ දොරටුව තුළින් පිටතට පැමිණෙන වවුලන් ශරීරයේ වැදීමෙන් ආරක්ෂා වීම සදහා ගුහාව තුළට ගමන් කල යුත්තේ පිටුපසට ගමන් කරන ආකාරයටය.

එසේම, මෙම ගුහාවේ පිටවීමේ දොරටුව ආසන්නයේ ප්‍රදේශවාසීන් විසින් සත්ව පොසිලයක් යැයි හදුන්වන යමක් පවතී. ගුහාව ආසන්නයේම පසට යටවී ඇති මෙය සමීපව පරීක්ෂා කිරීමේදී එය යම් සතෙකුගේ පොසිලයක් බව නිගමනය කිරීමට තරම් ප්‍රමාණවත් තොරතුරු සොයා ගත හැකි වේ. කෙසේ හෝ මෙම ගුහාව ආසන්නයේ හමුවන සාධකයන් හා නිරීක්ෂණය කිරීමේදී මෙම සත්ව පොසිලය වසර දහස් ගනනක් පැරණි විය හැකි බව විශ්වාස කල හැකිය. එසේම ඉන් මදක් ඔබ්බෙහි වූ ගල් පවුරු ආශ්‍රිතව ශාක පත්‍ර පොසිලයන්ද දැක ගත හැකි වේ. මෙම ප්‍රදේශය නිරීක්ෂණය කිරීමේදී වසර දහස් ගනනක ඓතිහාසික තොරතුරු හා සාක්ෂි දැක ගත හැකි වනු ඇත.

එසේම ඔබට මෙම ගල් පවුරු ආශ්‍රිතව වර්ධනය වන හෝ ක්ෂය වී යන කිරිගරුඩ පාශානයන්ද දැක ගැනීමට හැකි වනු ඇත.

මෙම ස්ථානයෙන් මෑත් වී මෙම ගුහාව පිහිටි කන්දේ වෙනත් පෙදෙසකට ගමන් කිරීමේදී අපට කිවුල් දිය උල්පත දැක ගැනීමට හැකි වේ. පොලව තුළින් මතුවන අගල් 10 කට වැඩි දිය පහර කිවුල් රසයෙන් යුක්තය. මෙම උල්පතේ ජලය වසරේ සෑම කාලයකදීම කිසිදු අඩු වැඩි වීමක් නොමැතිව එකම ප්‍රමාණයකට ගලා එන බව ප්‍රදේශවාසීන් පවසති.

මෙම ජලය මද දුරක් ගමන් කිරීමෙන් පසු ප්‍රදේශවාසීන් විසින් දිය නෑම සදහා සකස් කරන ලද පීල්ලක් දැක ගත හැකි වේ. එසේ ගමන් ගන්නා ජලය මද දුරක් ගමන් කර පොලොවේ ඇති විවරයත් තුළින් නැවතත් පොළොව අභ්‍යන්තරයට ගලා යයි. එම විවරය තුළින් කෙනෙකුට ඇතුලට ගමන් කිරීමට හැකි වේ. මෙසේ ගමන් කරන ජලය පෙර කී ගුහාව තුළ වූ අභ්‍යන්තර දිය ඇල්ල නිර්මාණය කරයි. මෙම ජලය පොළොව තුළට ගමන් ගන්නා විවරය පිහිටා ඇත්තේ ගුහාවේ මුදුනට වන්නටය. එබැවින් ‍එසේ පොළොවේ විවරය තුළින් පොළොව අභ්‍යන්තරයට ගලා යන උල්පත් ජලය ගුහාවේ මුදුනේ සිට අඩි 30 ක් පමණ පහලට ඇද වැටී ගුහාව තුළ අභ්‍යන්තර දිය ඇල්ලක් නිර්මාණය කරයි. මෙම ජලය ගමන් ගන්නා විවරය තුළින් කඔයක ආධාරයෙන් ඇතුලට ගමන් කලහොත් දිය ඇල්ලේ මුදුනට ගමන් කල හැකි වේ. එම දිය ඇල්ල මුදුනේ සිට දෙපසට තවත් උප ගුහා දෙකක් දැක ගත හැකි වේ. එම උප ගුහාවන්ද වවුලන්ගේ වාසස්ථාන බවට පත් වී ඇත.

මෙම චාරිකාවේ අවසාන අදියර වන්නේ ගුහාව තුළ ගමන් කිරීමෙන් පසු පිරිසිදු වීම සදහා දිය නෑමට ඇති ස්ථානයයි. ඒ සදහාද කදිම ස්ථානයක් මෙම ස්ථානයේ පිහිටා ඇත. මෙය ඇත්ත වශයෙන්ම ස්වාභාවික නිර්මාණයක්ද, මිනිස් ක්‍රියාකාරකමක ප්‍රතිඵලයක්ද යන්න නිශ්චිතව ප්‍රකාශ කල නොහැක. ප්‍රදේශවාසීන් විසින් “යෝධයා කැපූ වල” නමින් හදුන්වන මෙම ස්ථානය 5 – 6 දෙනෙකුට පමණ එකවර දිය නෑ හැකි ජල තටාකයකි. ගුහාව තුළින් ගමන් කිරීමට ප්‍රථමයෙන් වවුල්පන දොල නැමැති දිය පහරේ හමුවන මෙම ස්ථානය ගුහාවට ඉහලින් පිහිටි ස්ථානයකි. එම ඉතා ආරක්ෂාකාරීව දිය නෑම සදහා සුදුසු ගැඹුරකින් යුතුව සකස් වී ඇත. ප්‍රදේශවාසීන් විසින් ප්‍රකාශ කරන පරිදි මෙය යෝධයකු විසින් සකස් කරන ලද ස්ථානයකි. කෙසේ හෝ අසාමාන්‍ය ලෙස වටේට පිහිටා ඇති ගල රවුම් ලෙසට හාරා සකස් වී ඇති අතර, ඉතා පිරිසිදු හා සිසිල් ජලයෙන් දිය නා පිරිසිදු වී ඔබගේ චාරිකාව නිමා කල හැකි වේ.

ඉතා අලංකාර හා විශ්මිත ස්වාභාවික නිර්මාණයක් සේම ජෛව විවිධත්වය අතින් අපගේ උරුමයක් වූ මෙම පරිසර පද්ධතිය හෙට පරපුර සදහාද ආරක්ෂා කර දීම ඔබ අප සැමගේ වගකීමක් බව අදිටන් කර ගන්න. පා සලකුණක් හැර කිසිවක් මෙම පරිසර පද්ධතියට එක් නොකරන්න. ඡායාරූපයක් හැර කිසිවක් මෙයින් ඉවතට රැගෙන නොයන්න.

මඩුවන්වෙල වලව්ව පවුරු තුනකින් වට වෙන අතර වලව් භූමියට ඇතුල්වත්ම ගල් උලුවස්සක් හමුවේ.The Maduwanwela Walawwa was first built by Maduwanwela Maha Mohottala in the 1700s and it was expanded at times by the Maduwanwela family until 1905 when the final expansion was done by Maduwanwela Maha Disawe.

Following the death of Maduwanwela Maha Disawe the last of the Maduwanwela family, the house was passed to Sir Francis Molamure. In 1974, it was transferred to the state and taken over by the Department of Archaeological and converted into a museum. යුගයක ප්රෞඩත්වය නිහඩව කියාපාමින් නා නුග වැනි වනස්පතින් වලව්ව වටා තේජාන්විතව වැතිර සිටී. වලව්ව ඉදිරියේ වතුර මලක් වූ බවට අදටත් සාක්ෂි ඇත. වලව් වත්තේ එක් පසෙක දිසාවේ වැදුම් පිදුම් කල මහා බෝ රුක්ෂයකි

වලව්ව අඩි 3 ක් උස ශක්තිමත් ගල් වේදිකාවක් මත ගොඩනඟා ඇති අතර ඉදිරිපස ද්වාර ත්රිත්වය කි. ඒ වායේ සදකඩ පහණ් තුනක් දක්නට ලැබීම විශේෂත්වය කි.වලව්වට ඇතුලු වූ පසු මඩුවන්වෙල මහ දිසාවෙගේ තේජාන්විත සිතුවමකි. මිල කල නොහැකි මෙහි ත්රිමාන තාක්ෂණය යොදාගෙන ඇත.වලව්වේ එක් ස්ථානයක කටුවන ලන්දේසි බලකොටුවට පහරදී රැගෙන ආ උලුවස්ස හා දොර දැකිය හැකිය.මෙහි කාමර 121 ක් හ මැද මිදුල් 21 ක් තිබී ඇත. එහෙත් අද දක්නට ඇත්තේ ඉන් කාමර 43 ක් පමණි. සිව් මැදුරු කවුලු සහිත ඉහළ මාලය බුරුත මාලිගය ලෙස හදුන්වයි. එය බුරුත ලීයෙන් නිමවා ඇත.

මෙහි විශාල නර්තන ශාලාවක්, අධිකරණ ශාලාවක් ,තැබෑරුමක්, ධාන්යාගාර, මුලුතැන් ගෙවල් දක්නට ඇත. මේ සුවිසල් මන්දිරය ගැන පොතක් වුව ලිවිය හැකිය. මේ කෙට් සටහනක් පමණි. යටත් විජිත යුගයේ රදල වංශකතෙකුගේ තේජස නරඹන්නට නම් ඔබ මඩුවන්වෙල වලව්ව නැරඹිය යුතුමය..